“Seneye de giyer” mantığı doğru mu?

Çocuklar bir yaşından itibaren net olarak ayakkabı kullanmaya başlar. Yetişkin ve ileri yaş gruplarına göre çok hızlı bir şekilde büyürler ve bir çok ebeveyn çocukların hızlı büyümesinden kimi zaman şeker tadında şikayetçi olabilmektedir. Yeni alınan bir kıyafet ortalama 3 ya da 6 aylık bir zamanın sonrasında vücuda uyum sağlamayabilir. Söz konusu hızlı büyüme ve eş orantılı olarak ayak yapısı olduğunda ayakkabı seçimleri de çocukluk dönemlerinde birtakım soru işaretlerini meydana getirebilmektedir. Bu doğrultuda ebeveynlerce çocuklar için alınan ayakkabılar çoğu durumda bir kaç numara büyük alınarak sürekli olarak ayakkabı alma ya da ayağa ayakkabı uydurma gibi zahmetlerden kurtarmaktadır. Bu yazımızda çocuklar için alınan ayakkabıların birkaç numara büyük olmasını ele alıp değerlendiriyoruz.

Başlangıçta alınan ayakkabıların ilerleyen süreçleri de göz önüne alarak yapı, cins, kumaş ve numara bakımından değerlendirilmesi son derece önemlidir. Aynı yetişkin ve diğer yaş gruplarında olduğu gibi çocuklar için de aktiviteye uygun, gerekirse birden fazla çeşit içeren ayakkabı seçeneklerinin bulunması gerekmektedir. Nitekim kemik yapılarının şekillenme çağında olduğu bir dönemde tercih edilen ayakkabıların uygun ve doğru olmaması erken yaşta kemik deformasyonlarının gözlenmesine neden olabilir, ayakta sıkça rastlanan tırnak batması (Onychocryptosis), pençe-çekiç-tokmak parmak (Claw-Hammer-Mallet Toe), başparmak eğriliği (Hallux Valgus), tırnak boşalması (Onycholyse), düz taban (Pes Planus), içe basma (Pes Valgus), yüksek ark (Pes Cavus), dışa basma (Pes Varus) ve kalıcı tırnak deformasyonları gibi ayak sorunlarını doğurabilir.

Nadir olmakla birlikte çocukluk döneminde yanlış ayakkabı kullanımları nasır (Callus/Corn) ve tırnak mantarı (Onychomykose) tablosunu da oluşturabilmektedir.

Çocuklarda Doğru Ayakkabı Seçimi

Çocuklar için tercih edilecek ayakkabının seçiminde dikkat edilmesi gerekenleri maddeleyelim:

• Ayakkabı çok geniş olmamalı: Her ne kadar hızlı gelişen ayak yapısı göz önünde bulunduruluyor olsa da fazla bol ve geniş ayakkabılar çocuklar yürüyüş bozukluklarına, ayakta basınç sorunlarına ve hareket halinde denge sorunu yaşamalarına zemin hazırlayabilmektedir. Ayakkabının ideal genişliği ön ayakta 1-1,5 cm oranında ve en fazla 2 numara büyük olmalıdır. Ayakkabı numaraları uluslararasında farklılık göstermektedir. Bu ölçü ve eş değerlerine aşağıda göz atabilirsiniz.

• Ayakkabı seçimleri akşam yapılmalı: Günün tempo haliyle ayaklarda şişme durumları gözlenir. Bu, daha sakin bir zamanda alınarak ayağa tam uyan bir ayakkabının tempo haliyle ayağı sıkmasına neden olan temel faktörlerden biridir. Dolayısıyla ayakkabılar ayağın en geniş olduğu zaman aralığı olan akşam vakitlerinde seçilmelidir.
• Ayakkabı ayağı sıkıştırmamalı: Alınan ayakkabılar ayak bileğini tam kavramalı, ayağı sıkmamalı ve ayakkabının topuk yüksekliği 2-3 cm uzunluğunu geçmeyecek şeklinde olmamalıdır. Kimi ayakkabılar yapıları gereği numara olarak büyük olsa da ebadı gereği değişken noktalardan ayağı baskılayabilmektedir. Dolayısıyla ayakkabı seçimlerinde sadece numarasına odaklanmak doğru değildir.
• Ayakkabılar aktiviteye ve mevsime göre seçilmeli: Spor, koşu ya da tempolu yürüyüş gibi hareket halinin bol olduğu durumlara hitap eden ayakkabılar ile ağır, dengesiz zemine sahip araziler gibi ortamlara hitap eden ayakkabı seçimleri aynı olmamalıdır. Bu durumlarda hareket hali için spor, araziler için bot tercih edilebilir. Aynı zamanda mevsime uygun seçimler de olası ayak sorunlarının önlenmesinde önemlidir. Örneğin; kışın ve yağışlarda bot kullanılırken yazın terlik, sandalet, ince kumaş kapalı ayakkabıların tercihi gibi.

Kız çocukları için satışı bulunan süs düşkünü topuklu ayakkabılar son derece zararlıdır.

Günümüzde kız çocuklarına bile hitap eden topuklu ayakkabılar bulunmaktadır. Özellikle de kız çocukları annelerine özenerek topuklu ayakkabı giyme eğiliminde bulunabiliyor. Bu durum oldukça yanlış ayakkabı tercihlerinden biridir. Ayağın topuk kısmının vücut ağırlığının yüzde 60’ını, ön kısmı yüzde 40’ını taşıdığı göz önüne alındığında ayaktaki yük dağılımını bozmak olası ayak sorunlarını kaçınılmaz bir hale getirebilmektedir. Ayağın ön bölümünün temel amacı, yerdeki değişkenliklere ayağın adapte olmasını sağlamaktır. Topuktan gelen aşırı yükle ayağın ön bölümünün genişlemesi, topukta küçülme ve topuk kemiğini saran özel yağlı dokularda incelme gibi geri dönüşü olmayan sorunlar meydana gelebilir.

Ayak sorunlarının gelişimini çocukluk dönemlerinde fark etmek güçtür. Çoğu zaman çocuklar ağrı ya da benzeri şikayetlerini belirtmezler. Ebeveyn kontrolü ile de ayağın sadece gözle takibi her zaman yeterli olmamaktadır. Dolayısıyla düzenli aralıklarla bir podolog kontrolünde bulunmak, gerek halinde ayağa özel statik ve dinamik analizlerin uygulanması, ayağın biyomekanik değerlendirmesi önlem amaçlı iyi bir girişimdir.